سایت مرکز فقهی


حجاب در قرآن کریم


سال نشر: 
1399
زبان: 
گروه علمی: 
گروه فقه قرآن و حدیث
شابک: 
978-600-388-149-5
قطع: 
رقعی (شومیز)
حجم صفحات: 
318
نوبت چاپ: 
اول
  • فهرست مطالب: 

    مقدمه معاونت پژوهش    5
    درآمـد: لزوم بحث از آيات حجاب    17
    دورنمايى كلّى از آيات حجاب    21
    الف) آيات حجاب در سورة احزاب    22
    ب) آيات حجاب در سورة نور    25
    بخش اوّل: آيات حجاب در سورة احزاب    27
    دورنمايى از آیات سورة احزاب    29
    فصل اوّل: آية 53 سوره احزاب    33
    نوشتار يكم: شأن نزول آيه    35
    شأن نزول آيه از ديدگاه اهل تسنّن    35
    شأن نزول آيه از ديدگاه شيعه    40
    نوشتار دوم: نكات فقهي و تفسيري آيه    41
    نكته‌اوّل: ممنوع بودن درخواست ابتدايي از همسران پیامبر(صلي‌الله‌عليه‌وآله)    41
    نكته دوم: موضوعیت یا طریقیت داشتن درخواست از وراء حجاب    41
    نكته سوّم: متوجّهان تکلیف    43
    نكته چهارم: عدم انحصار درخواست به داشتن حاجت    44
    نكته پنجم: بررسی اختصاص آیه به زنان پیامبر(صلي‌الله‌عليه‌وآله)    45
    دليل اوّل    47
    پاسخ دليل اوّل    48
    دليل دوّم    51
    پاسخ دليل دوم    53
    نكته ششم: قاعدة اشتراك در تكليف دليل عموميّت حكم    55
    نقد استدلال به قاعدة اشتراك در تكليف    56
    نكته هفتم: حکم تکلیفی زنان پيامبر(صلي‌الله‌عليه‌وآله) در آيه    57
    نكته هشتم: بررسی شمارش آیه از آیات حجاب    59
    فصل دوم: آية 55 سورة احزاب    63
    نوشتار يكم: ارتباط آية 55 با آية 53    66
    نوشتار دوم: مقصود از «نسائهنّ»    68
    نوشتار سوم: عدم اختصاص حكم آية 53 به مردان    70
    نوشتار چهارم: تغيير خطاب در آیة 55    71
    نوشتار پنجم: قرينه بودن «لا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ» بر لزومى بودن تكليف    73
    فصل سوم: آية 59 سوره احزاب    75
    مفهوم اجمالى آيه    77
    نوشتار اوّل: رويكردهاى مختلف دربارة آيه    79
    1. اثبات اصل وجوب پوشش برای زنان    79
    2. تشخيص مقدار و ميزان پوشش    79
    3. عدم دلالت آيه بر وجوب پوشش    80
    نوشتار دوم: شأن نزول آيه    81
    1. شأن نزول ذكر شده در تفسير قمى    81
    2. شأن نزول ذكر شده در تفسير الدرّ المنثور    85
    3. شأن نزولى ديگر در كتاب‌هاي اهل تسنّن    86
    4. نقد شأن نزول مذكور در تفاسير اهل تسنّن    87
    نتيجه    88
    نوشتار سوم: بررسى و تحليل مفاد آيه    90
    بحث اوّل: صدر آيه    90
    نكتة يكم: مفهوم «أزواج»    90
    نكته دوم: مفهوم «يدنين عليهنّ»    91
    پرهیز از تفسیرهای ذوقی    94
    نتیجه    96
    نکته سوم: حق یا تکلیف بودن حجاب    98
    نکتة چهارم: مکلّف نبودن کافران به فروع    102
    نکتة پنجم: مفهوم «جلباب»    102
    الف) معناي جلباب در كتب لغت    102
    ب) جلباب در روايات    110
    ج) جلباب در كلام مفسّرين و آثار مربوط به حجاب    112
    د) متغیّر بودن مفهوم «جلباب» به حسب زمان    116
    ديدگاه برگزيده در معنا و مصداق «جلباب»    117
    بحث دوّم: تفسیر و توضیح (ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ)    124
    الف) علّت یا حکمت بودن (ذَلِكَ أدْنَى أنْ يُعْرَفْنَ)    126
    منشأ ظهور علّت يا حكمت    127
    ب) موضوعیت داشتن چادر    131
    ج) رنگ جلباب (چادر)    133
    بحث سوم: امر به «قُلْ» در آيه    133
    نوشتار چهارم: دخالت حاکم اسلامی در حجاب افراد جامعه    134
    الف) ادلّة لزوم دخالت حكومت    135
    دليل اوّل: آيات قرآن كريم    135
    دليل دوم: ادلّة وجوب امر به معروف و نهي از منكر    138
    ب) مبنا و چگونگي ورود عملي حكومت    142
    ج) پیگیری، آگاه سازی و اجرای حجاب از وظايف حکومت اسلامی    147
    بخش دوم: آيات حجاب در سورة نور    149
    فصل اوّل: آية 30 سوره نور    151
    نوشتار اوّل: معنای واژة «غضّ»    153
    الف) معناي غضّ در کتاب‌های لغت    153
    1. جمهرة اللغة    153
    2. تهذیب اللغة    154
    3. صحاح اللغة    154
    4. معجم مقاییس اللغة    155
    5. لسان العرب    156
    6. مصباح المنیر    157
    7. مجمع البحرین    157
    8. مفردات راغب    158
    نتیجة بحث لغوی    159
    ب) معنای غضّ در کتاب‌های تفسیر    159
    نوشتار دوم: بررسی تفسیری آیه    161
    نوشتار سوم: شأن نزول آيه    162
    نوشتار چهارم: بررسی فقهی آیه    165
    الف) متعلَّق غضّ بصر    165
    ب) دیدگاه‌ فقه    167
    دیدگاه اوّل: حرمت نظر به نامحرم به طور مطلق    167
    اشکالات دیدگاه اوّل    168
    دیدگاه دوم: عدم دلالت آیه بر حرمت نظر    169
    سخن محقّق خوئي(ره)    169
    نقد سخن محقّق خوئي(ره)    173
    ج) بررسي روايات رسیده در باب متعلّق حکم    177
    1. روايت زبيري از امام صادق(عليه‌السلام)    177
    2. روايت نعماني از امام صادق(عليه‌السلام)    180
    فصل دوم: آية 31 سوره نور    185
    بررسي اجمالی آيه    187
    نوشتار اوّل: مصادیق زینت در روايات    190
    نوشتار دوم: احتمالات مفسّران دربارة زینت    194
    1. بررسی و نقد احتمال دوم (مواضع الزينة)    195
    2. بررسي و نقد احتمال سوم (المرأة کلّها زينة)    196
    3. نقد آیت الله فاضل لنکرانی(قدس‌سرّه) بر احتمال دوم    202
    4. دیدگاه علاّمه طباطبایی(قدس‌سرّه) و نقد آن    205
    5. دیدگاه صاحب تفسیر کنز الدقائق    206
    6. دیدگاه اهل تسنّن در بارة زینت ظاهر    207
    ديدگاه و نظر صحیح در‌بارة زینت    208
    نوشتار سوم: معاني «ما ظهر منها»    210
    1. ديدگاه اهل تسنّن    212
    2. دیدگاه مفسّران شیعه    213
    نوشتار چهارم: برداشت‌های فقهي آیه    215
    1. دیدگاه محقّق خوئي‌(ره)    215
    2. ديدگاه صاحب إسداء الرغاب    222
    3. دیدگاه اهل تسنّن    224
    4. دیدگاه علاّمه شعرانی(قدس‌سرّه)    228
    نقد ديدگاه شعرانی(ره)    230
    احتمال دوم در کلام شعرانی(قدس‌سرّه)    232
    5. ديدگاه برخی نویسندگان و نقد آن    232
    نوشتار پنجم: بررسى روايات    237
    روایت اوّل، روايت علي‌بن‌جعفر    237
    روایت دوم، صحيحة فضيل    240
    دیدگاه فقها دربارة صحیحة فضیل    242
    روایت سوم، مرسلة مروك    274
    روایت چهارم، روايت جابربن‌عبدالله انصاري    274
    6. دیدگاه فاضل نراقی(ره) دربارة وجه و کفّین    277
    نوشتار ششم: معنای (وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ)    290
    فهرست آیات    292
    فهرست روایات    298
    فهرست اعلام    301
    فهرست کتاب‌ها    308
    فهرست منابع    312

  • مقدمه: 

    الحمد لله المحتجب عن الأبصار بخفيّات الحجب المختلفات والمتجلّي لعباده الأخيار والذي عرفته القلوب بعين الاستبصار، حمداً يكشف به عنّا حجاب الجهل ويهدینا نحو إخلاص العمل، والصلاة والسلام علی أشرف بريّته سيّدنا ونبيّنا محمّد الصادق الوعد الأمين وأهل بيته الطيّبين الطاهرين المعصومين ولعنة الله علی أعدائهم أجمعين.

    فرهنگ پوشش و حجاب ازجمله فرهنگ‌هایی است که در تمام جوامع بشری از گذشته‌های دور به شكل‌هاي گوناگون وجود داشته و دارد. تمامي ادیان آسمانی حجاب و پوشش زن را واجب و لازم شمرده و جامعه بشری را به آن ترغیب کرده‌اند؛ چراکه از سوی خداوند والا پوشش و حجاب به طور طبیعی در فطرت ايماني زنان به ودیعت نهاده شده است. در فرهنگ اسلامی نيز اين مسئله از نشانه‌های عفّت و حیا قلمداد شده و جزء مهم‌ترین موضوعات مرتبط با سیر و سلوک مسلمانان به ويژه زنان است.

    اسلام با ظرافتي شايان توجه و با برخوردي اصولي، ضمن رفع مشكلات، زمينة رشد، پيشرفت و والايي زن را فراهم آورده و بدین وسیله منطق، ريزبيني و دورانديشي ويژه‌اي، نارسايي‌ها، ضعف‌ها و ناهنجاري‌هاي جامعه را اصلاح مي‌كند و با طرح برنامه‌هاي راه‌گشا و رساندن جامعه به قلّة سعادت و سلامت، زمينة حضور تك تك مردم به ويژه زنان را در صحنه‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي فراهم مي‌آورد. حجاب در چنين جامعه‌اي پاسدار و نگاهبان پاكي، ارجمندي و عزت زن و تضمين‌كنندة آزادي و ارزش‌هاي انساني است و در واقع، نعمتي است از سوي خداي والا به زن تا ارزش و شكوه خود را با قرار گرفتن در هاله‌اي از عفاف حفظ كند.

    حجاب از احكام ضروري اسلام و برگرفته از قرآن مجید است. خداي متعال در دو سورة احزاب و نور با عبارت‌هاي گوناگون به اين مهم پرداخته و به حجاب فرمان داده است؛ در آية 59 احزاب و 31 نور، گرچه ابلاغ تکلیف حجاب بر عهده رسول مكرّم اسلام(صلي‌الله عليه وآله) است، لکن اصل تکلیف متوجه همسران پیامبر و زنان مؤمنان می‌باشد؛ از اين آيات شريف استفاده مي‌شود كه:

    1. پوشاندن تمام بدن زن جز مواردي كه در شريعت استثنا شده، واجب است.

    2. زنان نبايد زیورهای خود را آشکار گردانند مگر آنچه که طبعاً از آن پیداست.

    3. بر زنان لازم است از سخن گفتن با نامحرم با عشوه، شوخی و سخنان زننده پرهيز کنند.

    بنابراين، الزام پوشش فقط براي حفظ پاكدامني زن و وسيله‌اي براي تعالي روح و سهولت در ايفاي مسئوليت‌هاي فردي و اجتماعي اوست. بي‌ترديد زن مسلمان براي آن كه در بُعد اجتماعي، حد اعلاي توفيق را به دست آورد و محيط مقدس كاري‌اش به هرزگي‌هاي شهواني آلوده نشود، بايد حجاب و عفّت را رعايت كند.

    كتاب حاضر حاصل درس‌گفتارهاي استاد محقّق حضرت آيت الله حاج شيخ محمّدجواد فاضل لنكراني ـ دامت بركاته ـ در سال تحصيلي 1386ـ 1387 شمسي دربارة آيات پيرامون حجاب است كه با ژرف‌انديشي و مداقّة مجتهدانه، به بررسي زواياي فقهي، تفسيري و لغوي اين آيات پرداخته‌اند و تلاش شده است مراد و مقصود واقعي خداوند متعال به صورت مستدل و مستند استخراج گردد. هم‌چنين برخي از شبهات و اشكالات وارد بر حكم حجاب ضمن مباحث كتاب ذكر و پاسخ داده شده است.

    اكنون كه به ياري خداوند والا، اثر حاضر آمادة عرضه به انديشه‌ورزان و پژوهشگران شده، ضمن دعاي خالصانه و خاضعانه براي تعجيل در فرج حضرت صاحب الزمان مهدي موعود(عج)، سپاس و ستايش به درگاه ايزد منّان و آرزوي علوّ درجات براي حضرت آيت‌الله العظمي حاج شيخ محمّد فاضل لنكراني(ره) مؤسس معظّم مركز فقهي ائمّة اطهار(عليهم‌السلام)، از تمامي عزيزاني كه در به ثمر رسيدن اين اثر، معاونت پژوهشي را ياري رساندند، به‌ويژه مدير ارجمند مركز حضرت حجت‌الاسلام والمسلمين حاج شيخ محمدرضا فاضل كاشاني ـ دامت افاضاته ـ تقدير و تشكر مي‌شود. اميد آن‌كه تلاش‌هاي علمي صورت‌گرفته زمينه‌ساز رشد وتعالي جامعة اسلامي و چراغي فراراه جويندگان طريق دانش و معرفت باشد.

    سيدجوادحسيني‌خواه
    معاون پژوهشي مركز فقهي ائمّة اطهار(عليهم‌السلام)
    شهريور 1399ش / محرم الحرام 1422ق

کليه حقوق اين سايت متعلق به مرکز فقهي ائمه اطهار (ع) است.