فقه و جامعه

فهرست مطالب
مقدمه چاپ اول    11
مقدمه چاپ دوم    15
پیش‌گفتار    17
بخش اول: کلیات    21
فصل اول: مفهوم‌شناسی    25
1. مفهوم‌شناسی فقه    25
1 ـ 1. تعریف لغوی فقه    25
1 ـ 2. واژه فقه در قرآن    26
1 ـ 3. واژه تفقه در روایات    26
1 ـ 4. فقه در فرهنگ اهل بیت(عليهم‌السلام)    28
1ـ 5. تعریف اصطلاحی فقه    29
2. مفهوم‌شناسی جامعه    31
2 ـ 1. تعریف جامعه    31
2 ـ 2. مفهوم جامعه در قرآن    33
الف) قوم    33
ب) قریه    33
ج) ناس    34
2 ـ 3. زندگی اجتماعی در قرآن    34
2 ـ 4. رابطه فرد و جامعه در قرآن    35
2 ـ 5. ترکیب جامعه    37
فصل دوم: سیر تطور علم فقه (از فقه فردی تا فقه اجتماعی)    51
1 ـ 1. ادوار فقه شیعه    51
دوره اول: عصر حضور امامان معصوم(عليهم‌السلام)    53
دوره دوم: عصر شکل بندی و تبویب فقه    54
دوره سوم: عصر تحول در عرصه فقاهت و اجتهاد    55
دوره چهارم: عصر رکود و تقلید    56
دوره پنجم: عصر تجدید حیات فقهی اهل بیت(عليهم‌السلام)    57
دوره ششم: عصر پیدایش حرکت اخباری‌گری    58
دوره هفتم: عصر تجدید حیات اجتهاد در عرصه فقاهت    61
دوره هشتم: عصر نوآوری فقهی    62
دوره نهم: عصر ورود فقه به عرصه‌های گوناگون اجتماعی    65
1 ـ 2. ادوار فقه اهل سنت    69
دوره اول: عصر صحابه و تابعین    69
دوره دوم: عصر ظهور مذاهب فقهی    69
دوره سوم: عصر توقف حرکت اجتهادی    73
دوره چهارم: عصر رکود فقهی    74
دوره پنجم: عصر بازگشت تلاش فقهی    74
دوره ششم: عصر بیداری و احیای مجدد باب اجتهاد    75
فصل سوم: تعامل فقه و جامعه    79
الف) تأثیر جامعه بر فقه    79
1. موضوع‌سازی    79
2. تشخیص موضوع و فهم آن    80
3. تبدل و تغییر موضوع    80
4. وجود فقه‌های تخصصی    81
ب) تاثیر فقه بر جامعه    82
بخش دوم: مؤلفه‌ها و پیامدهای فقه اجتماعی    85
فصل اول: درآمدی بر فقه اجتماعی    87
1. چیستی فقه اجتماعی    87
1 ـ 1. تقسیم فقه اجتماعی به فقه اجتماعی «عام» و «خاص»    87
1 ـ 2. تقسیم مکلفان به فرد و جامعه    89
1 ـ 3. تعریف فقه اجتماعی    90
2. بازخوانی اجتهاد    92
3. نگاه جامعه‌نگر به فقه در کلام امام خمینی(رحمه‌الله) و مقام معظم رهبری    95
4. پیشینه فقه اجتماعی    97
5. علل عدم رشد فقه اجتماعی    98
6. موضوع فقه اجتماعی    99
7. روش‌شناسی فقه اجتماعی    101
8. ابواب فقه اجتماعی    106
9. مبانی فقه اجتماعی    106
9 ـ 1. جامعیت دین و گسترش احکام اجتماعی نسبت به...    106
9 ـ 2. قابلیت احکام اجتماعی دین اسلام برای اداره جامعه...    107
9 ـ 3. ضرورت وجود نگاه نظام‌مند در فقه اجتماعی    107
9 ـ 4. عدم تلازم فقه اجتماعی با اصالت فلسفی جامعه    110
10. زمینه‌های اجتماعی فقه اجتماعی در ایران معاصر    110
10 ـ 1. صفویه    111
10 ـ 2. قیام تحریم تنباکو    115
10 ـ 3. نهضت مشروطیت    116
10 ـ 4. انقلاب اسلامی ایران    116
11. تفاوت فقه فردی، فقه اجتماعی و فقه حکومتی    117
12. تفاوت مکتب و مدرسه نجف، سامرا و قم    122
فصل دوم: اصول کلی فقه اجتماعی    127
اصول کلی فقه اجتماعی    127
اول: اصل وجوب حفظ نظام    127
دوم: اصل نظم اجتماعی    130
سوم: اصل عدالت اجتماعی    131
چهارم: اصل زمان و مکان    132
پنجم: اصل مصلحت    135
ششم: اصل نگاه کلان داشتن فقیه به مسائل اجتماعی    137
هفتم: اصل استفاده از کارشناسان حوزه‌های علوم اجتماعی    137
هشتم: اصل آگاهی از تاریخ اسلام، تاریخ تشیع و آثار آنه    140
نهم: اصل احاطه کامل به روایات باب فقه، اخلاق و اعتقادات    141
فصل سوم: مسائل فقه اجتماعی    143
1. مسائل فقه اجتماعی در عرصه خانواده    143
2. مسائل فقه اجتماعی در عرصه هنر    146
3. مسائل فقه اجتماعی در عرصه محیط زیست    149
4 . مسائل فقه اجتماعی در عرصه ورزش    153
5. مسائل فقه اجتماعی در عرصه تفریح، شادی واوقات فراغت    154
6. مسائل فقه اجتماعی در عرصه فقه ترافیک    156
7. مسائل فقه اجتماعی در عرصه فرهنگ    158
فصل چهارم: قواعد فقه اجتماعی    161
تعریف قاعده فقهی    161
1. قاعده وفاي به عهد وعقود    162
2. قاعده نفي عسر و حرج    164
3. قاعده وجوب تعظيم شعائر الهي و حرمت اهانت به آنه    166
4. قاعده تعاون    169
5. قاعده دعوت    170
6. قاعده تأليف قلوب    172
7. قاعده الزام    174
8. قاعده درء    178
9. قاعده تکافل    179
10. قاعده حرمت افساد در روی زمین    188
فصل پنجم: نظام‌سازی در فقه اجتماعی    193
مقدمه    193
تعریف نظام    195
روش‌شناسی نظام در فقه اجتماعی    196
پیشگامان عرصه نظام‌سازی در فقه شیعه    198
استکشاف نظام و مناط آن    200
مراحل کشف نظام در فقه اجتماعی    202
اصول و قواعد حاکم بر نظام‌سازی در فقه اجتماعی    205
1. مصلحت (یا مصلحت نظام)    206
2. ولایت و رهبری    214
3. اصل تقویت جامعه‌پذیری دینی با تأکید بر شعایر اسلامی    217
4. اصل عدالت اجتماعی و احسان    217
5. اصل آزادی    218
فهرست منابع    220