دانشنامه فقه پزشکی - جلد اول

مقدمه 41

پيش‌گفتار 45

تعريف فقه 45

گستردگي فقه 46

پويايي فقه 48

فقه پزشكي 48

دانشنامه فقه پزشكي 49

شيوه نامه نگارش 50

قواعد فقه پزشکي 53

قاعدة اتلاف و تسبيب 55

تبيين مفهوم قاعده 55

اقسام اتلاف 55

مستندات قاعده 57

الف) مستند قرآني 57

ب) مستندات روايي 58

ج) اجماع 59

د) بناي عقلا 59

شمول قاعده دربارة شخص اجير 60

نتايج كاربردي 62

قاعدة احسان 64

تبيين مفهوم قاعده 64

مفهوم احسان 64

مستندات قاعده 65

1. آيات 65

2. سنت 67

3. بناي عقلا 68

گسترة شمولي قاعده 68

نقش قصد احسان 69

ديدگاه برگزيده 70

قاعدة اذن 72

تبيين مفهوم قاعده 72

اركان قاعدة اذن 74

شكل‌هاي تحقق اذن 75

رجوع از اذن 75

تقسيمات اذن 76

الف) اذن عام و خاص 76

ب) اذن قانوني و اذن اشخاص؛ 77

رابطة اذن و اباحه 78

رابطة اذن و اجازه 78

رابطة اذن و حق ارتفاق 79

قاعدة ضمان 80

تبيين مفهوم قاعده 80

مستندات قاعده 81

1. بناي عقلا 81

2. سيره 81

3. حديث «علي اليد» 82

بررسي سندي 82

احاديث ابواب ديگر 82

تقسيمات کلي ضمان 82

تفاوت اتلاف و تسبيب 84

عوامل رافع ضمان قهري 85

قاعدة غرور 89

تبيين مفهوم قاعده 89

مستندات قاعده 90

دليل اول؛ عبارت مشهور «المغرور يرجع الي من غرّه» 90

دليل دوم: بناء عقلا 91

دليل سوم: اجماع 92

دليل چهارم: قاعده تسبيب 92

دليل پنجم: روايات وارد شده در ابواب خاص 94

1. روايت اسماعيل بن جابر در باب نکاح 94

2. روايت صحیحة جميل به نقل از امام صادق عليه السلام در شاهد دورغين 95

3. روايات صحیحة جميل بن دراّج از امام صادق عليه السلام 95

شرايط و عناصر ضمان غار 96

1. عمل خدعه‌آميز 96

2. ورود ضرر 97

3. رابطه سببيت 98

4. علم و جهل غاّر و مغرور 99

5. قصد 101

6. فريب خوردگي 101

کاربرد قاعده در فقه پزشکي 102

قاعده فراش 103

تبيين مفهوم قاعده 103

مستندات قاعده 103

1. روايت حسن بن صيقل 103

2. صحیحة سعيد اعرج 104

3. موثقة سماعه 105

4. روايت علي بن جعفر 105

5. صحیحة حلبي 106

6. روايت عائشه 106

بررسي دلالت روايت 107

شرايط اجراي قاعده فراش 110

تطبيقات قاعده فراش 111

تطبيق بر زنا با زن شوهردار 111

تطبيق در وطي به شبهه 112

مشابهت‌هاي ظاهري و قاعده فراش 113

موارد عدم جريان قاعده فراش 113

قاعدة نفی حرج 115

تبيين مفهوم قاعده 115

مفهوم حرج 115

مستندات قاعده 116

آيات قرآن 116

روايات 117

دستة نخست: روايات نفي حرج 118

دسته دوم: روايات تعليل 120

1. روايت پيامبر صلي الله عليه وآله 120

2. روايت هشام از امام صادق عليه السلام 121

3. روايت عبدالاعلي از امام صادق عليه السلام 122

بررسي دلالت حديث 122

بررسي سندي 123

اجماع 124

دليل عقلي 125

شمول قاعده نسبت به محرمات 127

ديدگاه نخست: حكومت «لاحرج» بر محرمات 127

ديدگاه دوم: عدم حكومت «لاحرج» بر محرمات 127

نقد و ارزيابي 128

نتايج کاربردي قاعده لاحرج 129

برخي کاربردهاي قاعده در مسائل پزشکي 131

قاعده لاضرر 132

تبيين مفهوم قاعده 132

مفهوم ضرر و ضرار 133

برداشت از قاعده لاضرر 135

مستندات قاعده 138

جمع‌بندي و ديدگاه برگزيده 142

ديدگاه فقيهان دربارة ضرر زدن به نفس 143

ديدگاه برگزيده 147

بررسي ادله خاص حرمت اضرار به نفس 148

اول: حديث «لا ضرر و لا ضرار» 148

دليل دوم: روايت مشايخ سه گانه 150

دليل سوم: روايت تحف العقول 152

دليل چهارم: روايت امام رضا عليه السلام 154

دليل پنجم: روايت طلحة بن زيد 155

دليل ششم: لزوم افطار در صورت ضرري بودن روزه 157

دليل هفتم: تيمم به جاي وضو، در صورت ضرري بودن آب 159

دليل هشتم: ادله عدم وجوب حج در صورت عدم استطاعت 160

دليل نهم: ادله نهي از القاي در تهلكه 161

نتيجه‌گيري و ديدگاه تحقيق 161

موارد کاربرد قاعده در مسائل پزشکي 162

اجرت پزشك (ويزيت) 167

تبيين موضوع 167

تقسيمات موضوعي كار پزشك 167

حرمت اخذ اجرت بر واجبات (وجوب معالجه) 168

معناي أجرت در قاعده 168

تقسيمات واجب (تقسيمات مرتبط به بحث) 169

ديدگاه‌ها 170

اشكال عدم توانايي ترك عمل 172

پاسخ اشكال 172

پاسخ مرحوم شيخ قدس سره 174

زيرميزي گرفتن پزشكان 175

توضيح و مستند‌سازي فتواي پيش گفته 176

دريافت اجرت قبل از درمان 177

مقدار اجرت پزشك 178

تحليل فتواي مذکور 178

دريافت اجرت با عدم بهبودي 178

نتيجه‌گيري 180

ضميمه: اجرت پزشك ديدگاه‌ها و استفتائات از مراجع تقلييد 182

حضرت امام خميني 182

مقام معظم رهبري 182

مطالبه مبلغ اضافي از بيمار بابت عمل جراحي 182

ديدگاه و نظرات آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني قدس سره دربارة اجرت پزشك 183

استفتائات از آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني 184

نظرات آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني 186

هزينه‌ها و اجرت پزشك 186

استفتائات از آيت‌الله تبريزي 187

استفتائات از آيت‌الله بهجت دربارة ويزيت 188

گرفتن حق ويزيت 188

دريافت حق طبابت، قبل از بهبودي بيمار 188

راه تعيين ميزان حق طبابت 188

روش دريافت حق طبابت 189

حق ويزيت در فرض عدم بهبودي بيمار 189

استفتائات از آيت‌الله مكارم 189

هزينه‌هاي درمان و معاينات 189

انرژي درماني 191

تبيين موضوع 191

شناسايي مفهوم و موضوع انرژي درماني و هيپنوتيزم 192

شناسايي ماهيت انرژي درماني 192

پرانا ياکي انرژي درماني 192

ريکي 192

تاريخچه انرژي درماني 193

جنبه درمان‌گري در انرژي درماني 195

راه‌ها و مراکز جذب انرژي 196

اقسام انرژي درماني 196

شفابخشي الهي 198

تعريف هيپنوتيزم 199

تفاوت خواب طبيعي و خواب مصنوعي (هيپنوتيزم) 199

خلسه 200

تلقين و جايگاه آن در هيپنوتيزم 200

عوامل پذيرش تلقين توسط سوژه 201

تاريخچه هيپنوتيزم 202

انواع هيپنوتيزم 203

حالت‌هاي مختلف هنگام خواب 204

جنبه‌هاي درماني هيپنوتيزم 206

عوارض هيپنوتيزم 208

بررسي حكم انرژي درماني و هيپنوتيزم 208

تطبيق سحر بر انرژي درماني 208

مفهوم‌شناسي سحر 209

حالات هيپنوتيزم و احكام آن 210

تسخير انسان 211

صدق عنوان إضرار بر هيپنوتيزم 212

بررسي صغروي 213

بررسي كبروي 214

إخبار از غيب 215

استمداد از جن 216

چگونگي سلطه انسان بر خويش 217

نتيجه‌گيري 218

ضميمه: انرژي درماني فتاوي و استفتائات مراجع تقليد 219

دیدگاه حضرت امام خميني قدس سره 219

دیدگاه حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 219

دیدگاه حضرت آيت الله خامنه‌اي 220

دیدگاه حضرت آيت‌الله گلپايگاني 220

دیدگاه حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 221

آزمايشات پزشکي 223

تبيين موضوع 223

احکام تکليفي آزمايشات پزشکي 223

آزمايش داروهاي جديد بر انسان 223

1. صورت عدم اطلاع بيمار 224

حکم عقل 224

آيات قرآن 224

روايات 227

2. صورت اطلاع بيمار 227

دلايل حرمت ضرر زدن به نفس 228

استدلال به اطلاق ادلة حرمت اضرار 228

نقد و بررسي استدلال مذکور 228

روايت: «إنّ الجار كالنّفس غير مضار ولا آثم.» 229

ديدگاه‌هاي فقيهان دربارة ضرر زدن به نفس 230

گروه نخست: حرمت مطلق ضرر زدن به نفس 230

گروه دوم: وارد ساختن ضررهايي که خطر جاني دارد حرام است. 232

نتيجه‌گيري و ديدگاه برگزيده 232

استفاده از گياهان براي آزمايشات پزشکي 233

آزمايش بر حيوانات 233

نتيجه و نظر برگزيده 235

پيامدها و آثار اثباتي آزمايش‌هاي پزشکي 236

آزمايش خون در راستاي اثبات يا رد جرم 236

اثبات مست بودن در سوانح رانندگي 238

اثبات اعتياد با آزمايش پزشكي 239

آزمايش پزشکي (براي اثبات نقص جنين) 239

اثبات مرگ و علت آن با آزمايشات پزشكي 240

ضميمه: آزمایشات پزشکی استفتائات و ديدگاه‌های مراجع 241

پرسش دربارة تحقيقات پزشكي 241

استفتائات از حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 241

سؤال دربارة آزمايش براي تشخيص بيماري 241

استفتائات از آيت‌الله صافي گلپايگاني 243

استفتاء از آيت‌الله مكارم شيرازي 245

چند سؤال سؤال مشترك از مراجع دربارة آزمايش پزشكي 248

پاسخ آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني قدس سره 248

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 248

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 249

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 249

عدم اعتبار آزمايش پزشکي D.N.A در اثبات زنا و نسب؛ آزمايشات پزشکي به عنوان مستند علم قاضي 249

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 250

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 250

تشخيص هويت ميت از طريق قطع انگشت يا کالبد شکافي 250

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 251

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 251

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 251

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 252

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 252

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 252

آزمايش براي تعيين والدين فرزند 252

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 253

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 253

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 253

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 254

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 254

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 254

اعتبار نظريه آزمايش خون براي كشف واقعيت 254

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 254

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 254

سؤال دربارة آزمايش خون براي تشخيص نسب 255

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 255

جواز آزمايش دارو بر روي انسان 255

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 255

استفتاء درباه دلالت آزمايشات از آيت الله محمد جواد فاضل لنکراني 255

باروي پزشكي (تلقيح مصنوعي) 257

تبيين موضوع 257

تعريف‌ها و تقسيم‌هاي تلقيح مصنوعي 257

تعريف پزشکي تلقيح مصنوعي 259

پيشينه موضوع 260

اقسام و شکل‌هاي مختلف باروري مصنوعي 261

تلقيح با نطفه يا اسپرم شوهر 261

ديدگاه‌هاي فقيهان 263

ممنوعيت مطلق 263

جواز مطلق 264

جواز مطلق باروري مصنوعي بين زوحين و جواز مشرو ط بين بيگانگان؛ 264

جواز مطلق باروري ميان زوجين و حرمت مطلق آن در بيگانگان 264

ادله قائلين به ممنوعيت باروري مصنوعي 265

اصالت احتياط در فروج 265

نقد و بررسي اصالت احتياط در فروج 265

الف) استدلال به روايات بر لزوم احتياط در فروج 265

صحیحة شعيب بن حداد 265

نقد استدلال 266

روايت علاء بن سيابه 267

بررسي سندي 268

تبين استدلال 268

نقد استدلال به روايت علاء بن سيابه 268

ب) استدلال به آيات بر لزوم احتياط در فروج 269

آيه نخست 269

1. حکم عمومي وجوب حفظ فرج 269

2. استناد با تکيه بر اطلاق «وراء ذلک» 270

نقد استدلال به آيه 270

آيه دوم 271

تقريب استدلال 271

نقد استدلال 272

آيه سوم 274

نقد و بررسي استدلال مذکور 275

آية چهارم 276

ديدگاه برگزيده در زمینة استدلال به آيات 276

استناد به روايات بر حرمت تلقيح 276

روايت علي بن سالم 277

بررسي سندي 277

نقد و بررسي دلالت 278

بررسي سندي 279

بررسي دلالت حديث 279

روايت اسحاق بن عمار 279

بررسي سندي 280

بررسي دلالت 280

روايت عمار بن موسي 280

رواياتِ بيان‌گرِ حکمت حرمت زنا 281

تقريب استدلال 282

نقد و بررسي دلالت 282

چيکيده و نتايج برگرفته از آيات و روايات 282

روايات موهم جواز تلقيح 283

روايت معلي بن خنيس 283

تقريب استدلال 283

نقد و بررسي استدلال 284

آثار فقهي ـ حقوقي باروري مصنوعي 284

نسب فرزند 285

معناي لغوي نسب 285

معناي عرفي نسب 285

انتساب فرزند به مادر 286

ديدگاه نخست: ملاک تولد 286

نقد استدلال مذکور 287

ديدگاه برگزيده 287

آثار الحاق 287

رابطة قاعدة فراش با باروري پزشکي 288

ضميمه: تلقیح مصنوعی ديدگاه‌ها و فتاواي مراجع تقلييد 290

ديدگاه حضرت امام خميني 290

باروي با اسپرم همسر 292

باروري با اسپرم غير همسر 293

نسب كودكان با تلقيح صناعي 293

ازدواج فرد متولد با تلقيح صناعي 294

نسبت كودكان متولد به طريق تلقيح صناعي 294

انتقال جنين 294

ديدگاه‌هاي مقام معظم رهبري دربارة تلقيح مصنوعي 295

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني قدس سره دربارة تلقيح مصنوعي 298

فتاواي حضرت آيت‌الله العظمي خوئي قدس سره 303

نظر حضرت آيت‌الله العظمي وحيد 303

استفتائات از حضرت آيت‌الله العظمي تبريزي قدس سره دربارة تلقيح 304

استفتائات از حضرت آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني دربارة تلقيح 305

استفتائات از آيت‌الله العظمي بهجت 307

تلقيح مني مرد اهل كتاب 309

استفتائات و ديدگاه‌های آيت‌الله العظمي مکارم دربارة تلقيح مصنوعي 309

1. قرار دادن نطفه مرد در رحم همسرش 309

2. حکم فرزند با تلقيح 309

3. تلقيح به شبهه 309

4. حکم اجاره رحم محارم 310

5. اهداء جنين و اسپرم 310

6. از بين بردن نطفه رشد يافته در آزمايشگاه 310

7. انتقال جنين از يک رحم به رحم ديگر 311

8. حکم شرعي تلقيح مصنوعي 312

9. گرفتن نطفه شوهر بعد از فوت 312

10. مادر جانشين 312

11. تزريق نطفه مرد اجنبي به زن شوهردار 313

12. پيوند تخمدان زن اجنبي به زوجه 313

13. احکام انتقال جنين‌هاي آزمايشگاهي به رحم مادر جانشين 313

15. توليد فرزند با استفاده از محصولات نباتي 315

16. توليد فرزند با اسپرم نباتي در رحم مصنوعي 315

17. لقاح خارج رحمي 316

18. پيوند تخمدان زن اجنبيه به زوجه 316

19. تلقيح نطفه اجنبي به اجنبيه 317

20. راه حل شرعي تلقيح نطفه مرد اجنبي 317

21. ولد به شبهه در تلقيح مصنوعي 318

22. دريافت اجرت توسط مادر جانشين 318

23. از بين بردن نطفه رشد يافته در آزمايشگاه 319

سؤالات مشترك از مراجع عظام 320

نگاه و لمس حرام؛ عدم جواز تلقيح بين دو اجنبي 321

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 322

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 322

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 322

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 322

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 322

احکام و آثار انتقال نطفه زوج پس از مرگ به رحم زوجه يا اجنبيه 323

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 323

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 323

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 323

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 323

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 323

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 324

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 324

تلقيح اسپرم اجنبي به لحاظ فقدان اسپرم در شوهر 324

نسب ناشي از تلقيح مواد غير انساني به رحم مصنوعي 325

استفتاء درباره تلقيح پزشکي از آيت الله محمد جواد فاضل لنکراني 326

تلقيح مصنوعي و حکم فرزند و ارث او 326

جريان عقد موقت براي تلقيح مصنوعي 326

بكارت (تدليس در بکارت) 329

تبيين موضوع 329

تعريف بکارت و ملاك آن 330

نقد و بررسي تعاريف لغوي 332

ديدگاه فقيهان در ملاك بکارت و زوال آن 333

ديدگاه نخست: انحصار زوال بکارت با دخول 333

ديدگاه دوم: زوال نكاح به دخول يا هر دليل ديگر 333

ديدگاه سوم: زوال بکارت با ازدواج 334

نقد و بررسي ادله ديدگاه‌ها 334

ادله ديدگاه نخست: انحصار زوال بکارت به دخول 334

استدلال به آيات قرآن 335

نقد استدلال به آيات 335

استدلال به صحیحة علي بن جعفر 336

ادله ديدگاه دوم: ملاك از بين رفتن پردة بکارت 337

دليل ديدگاه سوم: ملاك ازدواج 338

نقد ديدگاه مرحوم سيد 339

ديدگاه برگزيده 339

تدليس در بکارت 340

تعريف تدليس 340

اقسام تدليس 341

بررسي ديدگاه‌ها 342

ديدگاه برگزيده 345

ديدگاه برگزيده 347

سوم: بكرنمايي با عمل جراحي 347

امكان ترميم پردة بکارت در سخن فقيهان 348

حكم ترميم پردة بکارت 348

1. ديدگاه جواز 348

دلايل جواز ترميم پردة بکارت 349

دليل نخست: اولويت انسان نسبت به نفس خويش 349

دليل دوم: اصل اباحه 349

دليل سوم: استدلال به اضطرار 350

تبيين اختصاري اضطرار 350

دليل چهارم: استناد به قاعدة نفی عسر و حرج 352

دليل پنجم: اصل برائت 352

2. ديدگاه حرمت ترميم بکارت 353

دلايل حرمت ترميم پردة بکارت 353

دلیل نخست: وجوب حفظ فرج 353

نقد و بررسي استدلال به آيه مذکور 355

دليل دوم: حرمت اعانت بر اثم 355

صدق و تحقق اعانت 356

ديدگاه نخست: كافي بودن صرف علم و اطلاع معاون از قصد مباشر 356

ديدگاه دوم: ضروري بودن قصد مجرمانه، علاوه بر علم و اطلاع معاون 357

ديدگاه سوم: كافي بودن قصد يا صدق عرفي معاونت 357

ديدگاه چهارم: ديدگاه تفصيل بين مقدمات نزديك و دور 358

ديدگاه پنجم: تحقق نتيجه در خارج 360

نتيجه‌گيري كلي 361

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي فقيهان دربارة بکارت 363

استفتائات از حضرت امام خميني قدس سره 363

فتاوي و ديدگاه‌هاي آيت‌الله فاضل دربارة بکارت 365

معاينه عروس براي بررسي بکارت 365

حكم ترميم پردة بکارت 365

ارش ازالة بکارت 366

چند استفتاء از آيت‌الله العظمي فاضل قدس سره 366

استفتائات ازحضرت آيت‌الله بهجت قدس سره 367

ترميم پردة بکارت 367

ادعاي شوهر مبني بر باكره نبودن همسر 367

اختلاف زن و شوهر در بکارت 368

ازالة بکارت بر اثر جراحي 368

استفتائات از حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 369

ترميم پردة بکارت 369

آزمايش پردة بکارت 369

فقدان بکارت 370

استفتائات مشترك از مراجع عظام 370

مفهوم شرط بکارت در عقد ازدواج 370

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 371

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 371

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 371

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 371

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه اي 372

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 372

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 372

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 372

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 373

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 373

اختلاف زوجين در بکارت 373

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 373

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي سيستاني 374

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 374

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 374

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 374

نقش ترميم پردة بکارت در تخلف از شرط بکارت 374

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 375

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 375

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 375

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 375

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 375

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 376

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 376

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 376

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 376

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 376

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 376

شرط بکارت زوجه در نکاح و آثار قضايي آن 377

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه اي 377

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 377

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 378

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 378

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 378

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 378

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 379

بلوغ 381

تبيين موضوع 381

تعريف لغوي بلوغ 381

بلوغ در اصطلاح فقيهان 382

پديده بلوغ از ديدگاه روان‌شناختي 383

استعمالات بلوغ در قرآن 384

ديدگاه‌هاي فقيهان دربارة بلوغ 385

بررسي حد بلوغ در روايات 388

بررسي روايات در زمینة بلوغ 388

دستة نخست 388

1. صحیحة هشام 388

2. صحیحة علي بن جعفر عليه السلام 389

3. روايت رفع قلم از صبي 389

4. روايت امام صادق عليه السلام از پيامبر صلي الله عليه وآله 389

5. روايت طلحة بن زيد 390

دستة دوم 390

روايت عبد الله ابن‌سنان 391

دستة سوم 391

روايت ابن‌ ابي عمير از امام صادق عليه السلام 391

روايت ديگر ابن ‌ابي عمير از امام صادق عليه السلام 392

روايت حمزة بن حمران از امام باقر عليه السلام 392

روايت يزيد كناسي 393

روايت عبدالله بن سنان 394

مرسله شيخ صدوق 395

دستة چهارم 395

رواياتي بيان‌گر روا نبودنِ آميزش با دختر پيش از نُه سالگي 395

روايت حلبي 395

روايت زراره 396

نشانه‌هاي بلوغ 396

احتلام (انزال) 397

احتلام مشترك ميان مرد و زن يا اختصاصي مردان 397

اِنبات مو بر عانه 398

سن خاص 399

دو نشانه اختصاصي دختران 399

نتيجه و ديدگاه برگزيده 400

شرطيت بلوغ 401

1. بلوغ در عبادات 401

2. بلوغ در معاملات 402

الف) بلوغ در نكاح 402

ب) حَجْر غيربالغ 402

3. بلوغ در ساير احکام 403

نتيجه‌گيري 404

ضميمه: فتاوي و نظرات مراجع تقلييد دربارة بلوغ 405

فتواي حضرت امام در زمینة بلوغ 405

ديدگاه‌هاي آيت‌الله فاضل در زمینة بلوغ 405

استفتائات دربارة بلوغ از حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 407

احكام بلوغ 407

ديدگاه‌هاي آيت‌الله بهجت دربارة بلوغ دختران و پسران 409

رابطه بلوغ و رشد 409

جهل به تاريخ تولد 409

اختلاف زمان تكليف به اصول و فروع 409

تفصيل بين احكام نسبت به دختران 409

خون ديدن قبل از نه سالگي در دختران 410

نظرات آيت‌الله مكارم دربارة بلوغ 410

سؤالات مشترك از مراجع عظام 412

ملاک سن بلوغ در دختران جهت اجراي حدود و قصاص 412

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 412

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه اي 413

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 413

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 413

پاسخ آيت‌الله العظمي شبيري زنجاني 413

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 414

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 414

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 414

سن بلوغ دختران 414

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 415

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 416

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 416

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 416

مفهوم بلوغ 417

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 418

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 418

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 419

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 419

پرسشي از مقام معظم رهبري 419

سؤالي از آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 419

بيماري‌هاي مسري (ايدز) 421

تبيين موضوع 421

فرايند ايدز 421

مرحله آلودگي 423

مرحله بيماري 423

راه‌هاي انتقال ايدز 423

حكم فقهي ابتلا به ايدز 424

1. حرمت القاي در تهلكه 424

2. افساد نفس 425

3. اهلاك نسل 425

4. اختلال نظام جامعه 426

5. قاعده لاضرر 427

حكم فقهي انتقال بيماري مسري كشنده (ايدز) 427

الف) علم مجني عليه به ناقل بودن متهم 430

ب) فرض بي‌خبري مجني عليه از ناقل بودن متهم 430

ابراي جاني به وسيلة مجني عليه قبل از عمل 431

ابراي جاني بعد از عمل 432

بررسي ديدگاه‌ها 432

1. امكان ابراي ذمه جاني 432

2. عدم صحت عفو جاني به وسيلة مجني عليه 434

نتيجه‌گيري كلي 436

ضميمه: بيماري‌هاي مسري (ايدز) 437

ديدگاه حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني دربارة ايدز 437

ديدگاه‌هاي آيت‌الله بهجت دربارة فسخ نكاح به خاطر ايدز 437

سرايت بيماري به پزشك 438

ديدگاه آيت‌الله مكارم شيرازي دربارة ازدواج مبتلايان به ايدز 438

امکان طلاق قضايي در صورت ابتلاء به بيماري ايدز 439

تأثير بيماري مسري يکي از زوجين در تحقق احصان 439

سؤالات مشترك از مراجع عظام 440

پاسخ مقام معظم رهبري 440

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 440

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 440

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 441

مبتلا کردن ديگري به بيماري ايدز و مرگ او 441

پاسخ حضرت آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني (ره) 441

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره): 441

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 441

حکم سرايت دادن تعمدي ويروس ايدز 441

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 442

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 442

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 442

ضمان و نوع قتل در اثر سرايت دادن ويروس ايدز 442

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 443

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 443

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 443

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 443

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 443

جواز حبس يا قرنطينه مبتلايان به بيماري‌هاي مسري و لاعلاج 444

آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 444

آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 444

آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 444

آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 444

آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 445

انتشار عمدي يا غير عمدي بيماري مهلک و مسري به ديگران 445

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 445

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 445

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 445

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 446

حکم سرايت دهنده عمدي بيماري‌هاي کشنده.... 446

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 447

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 447

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 447

ضمان آرايشگر و تزريق‌کننده آمپول نسبت به صدمات ناشي از استفاده از وسايل غير بهداشتي 447

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 448

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 448

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 448

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 448

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 449

پزشك قانوني 451

تبيين موضوع 451

اعتبار نظر پزشک قانوني به عنوان خبره 451

ادله اعتبار نظر اهل خبره 452

سيره عقلا بر رجوع به اهل خبره 452

دلايل حجيت سيره 453

الف) عدم ردع شارع 453

ب) حصول اطمينان و وثوق از نظر اهل خبره 454

ج) شهادت بودن نظر اهل خبره 455

نظر پزشك در باب قصاص و ديات 455

نظر اهل خبره و علم قاضي 456

عناصر تأثيرگذار در كار پزشك قانوني 458

وظايف پزشکي قانوني 459

تشخيص مرگ و علت آن 459

چگونگي تشخيص مرگ 460

تغييرات پس از مرگ 460

بررسي اعتبار نظر پزشك قانوني دربارة مرگ 461

نظر پزشكي قانون در تشخيص هويت 462

ضرب و جرح‌شناسي (تروماتولوژي) 463

تعريف ضرب و جرح 463

انواع ضرب و جرح 464

گواهي کارشناسان در موارد ضرب و جرح 465

نقص عضوي و ارش آن 466

تعريف ديه و ارش 466

طريقه محاسبه ارش جنايي 469

مناقشه اين طريقه محاسبه 470

الغاي بردگي 471

خلاصه بحث 475

مرگ به دليل خفگي 476

مرگ با مسموميت 477

تشخيص مسموميت‌ها 477

نحوه تشخيص مسموميت‌ها در افراد زنده 478

نحوه تشخيص مسموميت‌ها در اجساد 478

تشخيص مرگ‌هاي طبيعي به وسیلة پزشك قانوني 478

انواع مرگ‌ها 478

تشخيص خودکشي 479

تعريف مرگ ناگهاني 479

اهميت مرگ ناگهاني 480

بررسي و تعيين علت فوت 481

نظر پزشك قانوني در جرايم جنسي 482

نتيجه‌گيري كلي 484

ضميمه: استفائات و ديدگاه‌هاي مراجع دربارة پزشك قانوني 485

ديدگاه‌هاي حضرت آيت‌الله فاضل 485

صدور گواهي از طرف پزشك 485

جايگاه سخن پزشكي قانوني 487

استفتاء از آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني دربارة پزشك قانوني 487

حضرت آيت‌الله بهجت 487

اثبات جرم از راه پزشكي قانوني 487

تشخيص پزشك در تحقق زنا و لواط 488

حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 488

اظهار نظر پزشكي قانوني در صورت داشتن مفسده 489

ارزش نظريه کارشناس در جرايم عفافي؛ جواز تفحص در جرايم جنسي 490

آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 490

پيوند اعضا 491

تبيين موضوع 491

تقسيمات پيوند اعضا 491

پيوند اشياي خارجي به انسان 491

پيوند اعضاي حيوان به انسان 492

پيوند اعضاي انسان به انسان 493

ديدگاه‌ها 493

پيوند از انسان زنده به خودش 493

دليل مانعين 494

منع مطلق 494

حکم طهارت و نجاست عضو پيوندي 498

تأثير پيوند در حکم قصاص 499

تبيين مسئله اول 499

الف) پيوند عضو توسط مجني‌عليه بعد از قصاص 502

ب) پيوند عضو توسط مجني عليه بعد از قصاص 503

ارزيابي استدلال به روايت 506

ارزيابي دلالت روايت 506

تبيين مسئله دوم: پيوند مجني‌عليه پيش از قصاص 506

نتيجه‌گيري 509

پيوند عضو از انسان زنده به انسان زندة ديگر 509

جواز و عدم جواز جداسازي اعضاي بدن انسان زنده 510

الف) برداشت اعضا بدون اضطرار 510

حرمت 510

حرمت ضرر زدن به بدن خود 510

بحث حکمي 510

حديث نفي ضرر و ضرار 510

نقد استدلال به لا ضرر 512

ادلة حرمت اضرار به بدن به صورت ويژه 513

تقريب استدلال 514

نقد استدلال 514

ادلة حرمت قتل نفس 515

چکيدة ديدگاه برگزيده 516

ب) برداشت اعضا در صورت اضطرار 516

ج) اذن حاکم شرع در جواز برداشت عضو پيوندي 519

د) نقش وصيت در جواز برداشت عضو 519

رابطة انسان با اعضاي بدن خودش 521

الف) دلايل مالکيت 521

1. آية النبي أولي... 522

2. آيات شراء 522

3. عقلايي بودن مالکيت 525

4. مالکيت حقيقي 526

نقد استدلال 526

5. خلقت موجودات براي انسان 526

نقد استدلال 527

ب) دلايل سلطنت بر بدن 527

دلايل قائلين به سلطنت 527

1. مدبريت نفس 527

2. عدم دليل بر مالکيت 528

3. عدم تملک انسان 528

نقد و بررسي ادلة سلطنت 528

ه‍( نقش اذن اوليا در جواز برداشت عضو 529

احکام مترتب بر پيوند اعضا 530

1. خريد و فروش اعضاي بدن 530

ديدگاه اول: عدم جواز فروش 531

1. مالک حقيقي بودن خدا 531

2. اعتبار مملوکيت مبيع در خريد و فروش 531

3. بطلان بيع ميته 532

دلايل بطلان خريد و فروش ميته 532

آية شريفة تحريم استفاده از ميته 532

اجماع 532

روايات 533

بطلان خريد و فروش اشياي نجس 533

ماليت نداشتن اعضا 534

ديدگاه دوم: جواز فروش 535

استناد به اصل عملي 535

استناد به مالک بودن انسان 535

الف) بناي عقلا 535

ب) دليل خاص 536

ج) نظريه مشورتي 536

ديدگاه سوم: قابليت فروش بر مبناي حق تصرف 536

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع دربارة پيوند اعضا 539

نظر فقهي حضرت امام خميني در مورد پيوند اعضا و مرگ مغزي 539

پيوند قرنيه از ميّت مجهول الهويه 539

پيوند كليه 540

استفتائات مقام معظم رهبري دام ظله 540

قطع اعضاي بيمار لاعلاج به منظور پيوند به بيماران ديگر 540

پيوند استخوان ميت به فرد زنده 541

پيوند اعضاي حيوانات به انسان 541

کاشت ناخن مصنوعي براي بانوان 541

ديدگاه‌هاي آيت‌الله فاضل لنكراني قدس سره 542

ديدگاه‌هاي ديگر آيت‌الله سيستاني دربارة پيوند عضو 547

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي صافي دربارة پيوند اعضا 547

استفتائات از آيت‌الله بهجت قدس سره 550

استفاده از اعضاي ميّت براي پيوند با اجازة ولي 550

اجازة ولي براي استفاده از اعضاي ميّت با عدم رضايت قبلي ميّت 550

پيوند اعضا 551

وصيت ميّت براي پيوند اعضا و عدم رضايت ولي 551

وصيت ميّت براي پيوند اعضا بعد از موت 551

استفتائات آيت‌الله مكارم شيرازي 551

پيوند از اعضاي انسان مرده 551

پيوند از اعضاي انسان زنده 554

وصيّت به پيوند اعضا 555

پيوند از اعضاي حيوانات 556

پيوند دست قطع شدۀ سارق 557

برداشتن اعضاي بدن اعدامي‌ها براي پيوند 557

پيوند دست قطع شدۀ محارب 557

پيوند عضوي كه با قصاص قطع شده است 558

برداشتن اعضاي بيمار لاعلاج براي پيوند 558

برداشتن اعضاي كسي كه دچار مشكل مي‌شود 558

برداشتن اعضا با اطمينان به ردّ پيوند 558

برداشتن اعضاي بدن در غير مورد ضرورت 559

ج) خريد وفروش اعضاي بدن 559

استفتاء مشترك از مراجع دربارة پيوند اعضا 561

پاسخ آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني 561

پاسخ مقام معظم رهبري 562

پاسخ‌هاي آيت‌الله العظمي سيستاني دربارة پرسش‌هاي فوق 562

پاسخ‌هاي آيت‌الله العظمي تبريزي دربارة پرسش‌هاي فوق 563

پاسخ‌هاي آيت‌الله العظمي بهجت به پرسش‌هاي فوق 563

پاسخ‌هاي آيت‌الله مكارم به پرسش‌هاي فوق 563

لزوم اذن بيمار در برداشت اعضا 564

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 564

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 564

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 564

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 565

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 565

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 565

استفتاء دربارة فروش كليه 565

پاسخ مقام معظم رهبري 565

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 566

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 566

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 566

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 566

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 566

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 567

سؤال از وجوب يا عدم وجوب پيوند 567

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 567

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 567

فهرست آیات 569

فهرست روایات 573