فضل معرفت
-
معرفی اثر:
بسم الله الرحمن الرحيم
(كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ)
بشر سالخورده هزاران سال است میاندیشد و اندیشههای دانشمندان بزرگ یکی پس از دیگری به تاریخ میپیوندد و از گردونه خارج میشود. هر قانونی که به دست بشر نوشته شد نقض گردید و هیچ تفکری تا به امروز بیش از چند صباحی دوام نیاورده است. قرآن تازهترین کتاب قدیمی عالم بشر است؛ هرچه آدمی بیشتر قدرت دریافت پیدا میکند، کتاب خدا آشکارتر و تازهتر میشود و این حقیقت بیشتر خودنمایی میکند که «... إنَّ القُرآنَ ظاَهِرُهُ أنِيقٌ وَبَاطِنُهُ عَمِيقٌ لا تَفْنَی عَجائِبُهُ وَلا تَنقَضِی غَرَائِبُهُ...».
بدون تردید، مبارک کتاب خدا تنها برهان و سرمایهی ماندگاری است که تدبر در آیات و تبعیت از احکامش سعادت آدمی را تضمین میکند، مشروط به آنکه انسانهای پاکیزه و متقی با انگیزهی رسیدن به حقیقت دست به دامان اهل ذکر شوند و به استقبال قرآن بشتابند. اعراض از قرآن و یا تدبر در کلام خدا بدون تعلم از معلمان وحی جز معیشت ضنک و نابینایی چیزی به ارمغان نمیآورد.
آیتالله معرفت از جمله علمای عصر حاضر است که در عرصه علوم قرآن و تفسیر، پژوهشهای ارزشمندی از خود به یادگار گذاشتهاند، آثاری چون «التمهيد في علوم القرآن»، «الشبهات و الردود»، «التفسير و المفسرون في ثوبه القشيب» و «التفسير الاثري الجامع» و... .
مرکز تخصّصی تفسیر و علوم قرآنی وابسته به مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) (که از برکات حضرت آیتالله العظمی فاضل لنکرانی(ره) میباشد) علاوه بر بخشهاي آموزش و پژوهش که در همه مراکز علمي متداول است، اقدام به تشکيل گروهي با عنوان فوقبرنامه، با هدف زمينهسازي و گسترش پژوهشهاي تخصّصي و روزآمد و نيز ايجاد بستري مناسب براي انعکاس ديدگاههاي صاحبنظران در عرصه قرآنپژوهي و تضارت آراء و نقد آخرين ديدگاهها و نظريه در زمينه علوم، معارف و تفسير قرآن نموده است تا از طلاب ممتاز و نخبه شاغل در مجموعه مرکز، پژوهشگراني قابل و عمي در عرصه قرآن به جامعه علمي عرضه نمايد.
لازم به ذکر است در طي سه سال از تشکيل اين گروه بالغ بر 50 پژوهشگر، دهها جلسه نشست علمي، اجراي پروژه همايش ملي ديدگاههاي علوم قرآني مرحوم آيتالله العظمي فاضل لنکراني(ره) و نيز نگارش دهها مقاله و چندين کتاب از جمله فعاليتهاي اين گروه به شمار ميآيد و مقارن با دهمین سالگرد رحلت دانشمند بزرگ و مفسّر کبیر حضرت آیتالله معرفت(ره) مجموعه مقالات حاضر را زیر نظر حجتالاسلام و المسلمین دکتر محسن قمرزاده تدوین و ارائه کردهاند.
به حکم آیه شریفه (وَالَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنينَ) امیدواریم فضلایی که در این مسیر تلاش کردهاند، در آینده نزدیک مراتب متعالی علمی را گذرانده و مقالاتی به مراتب محکمتر و عمیقتر به جوامع علمی ارائه نمایند.
سید محمدحسین عظیمی
مدیر مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرانی ائمهاطهار(علیهم السلام) -
فهرست مطالب:
مقدمه 13 «نکاح زنان اهل کتاب» در ديدگاه آیتالله معرفت(ره) 17 چکيده 17 1. طرح مسأله 18 2. پيشينه 18 3. واژهشناسي 19 4. آراء و ادله 20 1 ـ 4. حرمت مطلق 20 2 ـ 4. جواز مطلق 22 3 ـ 4. تفصيل حکم در عقد دائم و موقت 23 4 ـ 4. تفصيل حکم در ضرورت و اختيار 24 5 ـ 4. تفصيل جواز در عقد موقت يا ضرورت و حرمت در غير... 25 5. نظر آیتالله معرفت 26 1 ـ 5. ذکر نظرات علماء در کلام ايشان 26 2 ـ 5. نظر نهايي آیتالله معرفت درباره احاديث مأثوره 28 6. ارزيابي ديدگاه آیتالله معرفت 33 نظر اول: کراهت مصطلح 34 نظر دوم: تحريم 34 نظر سوم: معناي اعم 35 7. نظر برگزيده 38 جمعبندي 42 بررسي رويکرد تقريبي آیتالله معرفت در التفسير الاثري الجامع 49 چکيده 49 1. طرح مسأله 50 2. پيشينه 52 3. واژهشناسي تقريب 55 4. رويکردهاي تقريبي 56 5. وجوه تقريبي آیتالله معرفت در التفسير الاثري الجامع 58 1 ـ 5. انتخاب عنوان مناسب 58 2 ـ 5. ديدگاه تقريبي آیتالله معرفت در بحث صحابه 59 3 ـ 5. رعايت احترام در ذکر نام و القاب و پرهيز از تخريب شخصيتهاي ديگر مذاهب 61 4 ـ 5. برخورد منطقي با قول مخالف و بکارگيري انصاف و... 64 5 ـ 5. ترويج عقايد شيعه با ادبيات ملايم 70 جمعبندي 73 ديدگاه آیتالله معرفت(ره) در کارکرد روايات تفسيري... 77 چکيده 77 1. طرح مسأله 78 2. پيشينه 79 3. واژهشناسي 81 4. تبيين ديدگاه آیتالله معرفت 83 1 ـ 4. اشکال استاد معرفت به البيان 84 2ـ 4. نقد کلام علامه طباطبائي(ره) 85 3ـ 4. انواع کارکرد روايات در تفسير 87 5. ارزيابي ديدگاه آیتالله معرفت 89 کاشفيت قطعي خبر واحد از قول معصوم(علیه السلام) 91 تلازم بين عدم حجيت روايات در تفسير و محروميت از تمامي بيانات معصومين(علیهم السلام) 92 توقف تفسير بر روايات و اقوال سلف 94 استفاده بزرگان اسلام و اعتباردهي آنها به خبر واحد 97 عدم امکان التزام به ديدگاه استاد معرفت 97 جمعبندي 98 بررسي تعامل التفسير الاثري الجامع با تحليل روايي المنار 103 چکيده 103 1. طرح مسأله 104 2. اعتبارسنجي روايات از ديدگاه آیتالله معرفت 104 3. آراء حديثي ذکر شده از تفسير المنار 105 1 ـ 3. احاديث مربوط به معنا شناسي 107 الف. معناي «العالمين» 108 ب. آيه (لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ) 109 2 ـ ۳. احاديث مربوط به شبهات قرآني 110 الف. زنده شدن پرندگان 110 ب. سحر پيامبر(صلی الله علیه وآله) 111 ج. فرزنددار شدن حضرت زکريا(علیه السلام) 112 د. زنده بودن شهد 112 3 ـ ۳. احاديث مربوط به اسرائيليات 113 الف. تحريف کلام 114 ب. تبديل کلام 114 ج. کنده شدن کوه بالاي سر بني اسرائيل 115 4 ـ ۳. احاديث مربوط به نسخ 116 الف. عدم نسخ آيه فرائض 116 ب. عدم نسخ آيه وصيت 117 ج. مسخ صورت انسان 118 جمعبندي 119 × بررسي جايگاه آراء طبري در تفسير الاثري الجامع 123 چکيده 123 1. طرح مسأله 124 2. پيشينه 125 3. طبري در انديشه آیتالله معرفت 126 4. گزارش آراء طبري در تفسير الاثري الجامع 128 5. جمعبندی اطلاعات جدول 134 1 ـ 5. موارد اثباتي 134 2 ـ 5. موارد نقضي 136 جمعبندي 140 ارزيابي ديدگاهها درباره «خلود» با تکيه بر نظر آیتالله معرفت 143 چکيده 143 1. طرح مسأله 144 2. پيشينه 146 3. واژهشناسي خلود 148 4. ديدگاهه 149 1 ـ 4. ادله مخالفان 150 الف) قرآنکريم 150 آيات عفو 150 تعلق عذاب بر مشيت الهي 152 ب) سنت 155 ج) فقدان انگيزه عذاب جاودانه 158 د) رحمت گسترده و عذاب جاودان 162 هـ) تبديل عذاب به عذب 164 2 ـ 4. موافقان 166 الف) قرآن 167 ب) سنت 172 ج) اجماع 174 5. ديدگاه آیتالله معرفت 175 جمعبندي 176 تبيين و ارزيابي ديدگاهها در «حروف مقطعه» با تکيه بر نظر آیتالله معرفت(ره) 181 چکيده 181 1. طرح مسأله 182 2. پيشينه 183 3. ديدگاهها در حروف مقطعه 184 1 ـ 3. فواتح سور 184 2 ـ 3. رموزي بين خدا و امناي وحي 185 3 ـ 3. صرفا حروف الفباء 187 4 ـ 3. تناسب محتوايي 188 5 ـ 3. سر مخصوص خداوند 189 6 ـ 3. نام سورهه 189 7 ـ 3. تحدي و مقابله به مثل 190 8 ـ 3. اسم اعظم خداوند 191 9 ـ 3. قسمهاي خداوند 192 10 ـ 3. نظريه خاورشناسان 192 4. تبيين ديدگاه آیتالله معرفت(ره) 193 1 ـ 4. هويت حروف مقطعه 193 2 ـ 4. جايگاه حروف مقطعه در شمارش 194 3 ـ 4. شيوه خواندن حروف مقطعه 195 4 ـ 4. مدلول حروف مقطعه 195 جمعبندي 201