دانشنامه فقه پزشکی - جلد سوم

ضمان و مسئوليت پزشك 31

تبيين موضوع 31

تعريف مسئوليت پزشکي 32

واژگان مرتبط 33

انواع مسئوليت‌ها و تفاوت آن‌ها 34

مسئوليت قراردادي و مسئوليت خارج از قرارداد 34

موارد تحقق مسئوليت قراردادي و مسئوليت خارج از قرارداد 35

مسئوليت حقوقي و اخلاقي 37

مسئوليت اخلاقي 37

مسئوليت حقوقي 38

وجه تمايز مسئوليت اخلاقي و حقوقي 38

جهات تمايز مسئوليت كيفري و مدني 41

دلايل ضمان پزشك 43

دليل اول: بناي عقلا 44

دليل دوم: روايات 44

الف) حديث «من تطبّب او تبيطر» 44

ب) روايات ضمان اجير در صورت اتلاف 45

صحیحة حلبي 45

صحیحة علي بن حکم 45

موثقة سکوني 46

معتبرۀ ابي الصباح کناني 46

صحيح حلبي 46

مرسله مقنع 47

روايت زيد بن علي 47

معتبرة اسحاق بن عمار 48

روايت ابي البختري 48

حديث عدم ضمان قصّار 49

ج) روايات ضمان اجير به صورت مطلق 49

بررسي ديدگاه فقيهان معاصر 50

تحليل مسئوليت پزشك 52

الف) مسئوليت پزشك در قبال نفس فعل طبابت و جراحي. 53

ب) مسئوليت پزشك در برابر جنايات ناشي از درمان در فقه و حقوق اسلامي 54

موارد و ادله برائت پزشك از ضمان 58

دليل نخست: ابراء پزشک 58

نقد ديدگاه مذکور 59

دليل دوم 61

دليل سوم 63

اخذ برائت قبل از درمان 68

شرايط رضايت‌نامه معتبر 70

انجام معاينه به وسيلة پزشك بدون رضايت بيمار 72

شرايط رضايت‌دهندگان 74

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع تقليد دربارة ضمان پزشك 76

ديدگاه‌هاي حضرت امام خميني(قده) 76

شرط عدم ضمانت پزشك 77

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي فاضل(قده) دربارة ضمان 77

فراموشي و جهل پزشك 80

شرط عدم ضمان 85

دارو و تحقيقات جديد 87

ديدگاه‌هاي مقام معظم رهبري 89

ضمان طبيب غيرمتخصص 90

دربارة مسئوليت پزشک در صورت سهل انگاري در عمل جراحي 90

ضمان طبيب غير متخصص 91

ضمان فوت مصدوم در حين امداد 91

ضمان آسيب‌ديدگي جسد 91

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني دربارة ضمان پزشك 92

ضمان پزشك 103

رضايت گرفتن 107

استفتائات از آيت‌الله بهجت(قده) 107

تجويز داروي زيان آور با علم به عدم اضرار 108

ديدگاه‌هاي آيت‌الله مكارم شيرازي 109

سؤالات مشترك از مراجع عظام تقليد 110

مسئوليت پزشک در صورت سهل انگاري در عمل جراحي 110

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 110

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 111

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 111

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 111

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 111

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 111

در ضمان پزشک در صورت استناد فوت يا نقص عضو به وي 111

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 112

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 112

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 112

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 112

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 112

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 113

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 113

عده زنان فاقد رحم 115

تبيين موضوع 115

تعريف لغوي و اصطلاحي عده 115

اقسام عده 117

بررسي زنان بدون عده 117

الف) زنان طلاق گرفته بدون هم‌بستري 117

ب) دختران خردسال و زنان يائسه 118

نظر فقيهان دربارة حكم زنان بدون عادت ماهانه 119

بررسي ديدگاه نخست 119

بررسي ديدگاه دوم 121

بررسي دليل ديدگاه مشهور 123

صحیحة حماد بن عثمان 123

روايت محمد بن مسلم از امام باقر(عليه السلام) 124

حكمت وجوب رعايت عده 125

1. برائت رحم از حمل 125

2. فراهم آوردن زمينه رجوع 126

3. نشانه عزاداري زن 126

ج) بررسي عده زنان فاقد رحم 127

1. اثبات عده 127

استدلال به آيات 127

پاسخ استدلال مذکور 127

استناد به روايات 129

2. ادله ديدگاه عدم عده زنان فاقد رحم 129

الف) استناد به حكمت بيان شده در روايات 129

پاسخ رابطه حكم و حكمت 130

ب) استناد به اطلاق برخي روايات 131

1. معتبرة محمد بن مسلم 132

2. صحیحة حماد 132

نتيجه‌گيري 133

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع تقليد دربارة عده 134

ديدگاه آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(قده) دربارة عدّه زنان بدون رحم 134

ديدگاه آيت‌الله صافي دربارة وضعيت عده زنان فاقد رحم و عادت زنانگي 134

ديدگاه آيت‌الله مكارم 134

فلسفه عده، عده زنان نازا يا بدون رحم 136

سؤالات مشترك از مراجع عظام تقليد 136

عده در موارد خاص 136

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 137

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 137

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 137

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 137

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 138

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 138

عده زنان فاقد رحم 138

پاسخ آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(ره) 138

نوع طلاق نفقه و عده در موارد خاص 138

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 139

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه اي 139

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 139

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 140

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 140

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 140

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 140

عدم جواز تقليل و ازدياد مدت عده 141

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 141

عقيم‌سازي 143

تبيين موضوع 143

تعريف واژگان 143

تفاوت عقيم‌سازي امروزه با اخته كردن 144

عقيم‌سازي پزشكي 144

لاپاراسكوپي، روش شايع عقيم‌سازي در زنان 145

وازكتومي، روش عقيم‌سازي مردان 145

ديدگاه‌هاي فقيهان 146

1. ممنوعيت عقيم‌سازي 146

2. جواز في حد نفسه 146

3. جواز مشروط 147

بررسي ديدگاه نخست: ممنوعيت عقيم سازي 147

1. دلايل قرآني 147

وجه استدلال 148

پاسخ به استدلال مذکور 148

2. دلايل روايي 150

روايات حرمت اخصا (اخته كردن) 150

روايت ابن‌عباس 150

روايت عبدالله بن جابر 150

نقد و بررسي 151

3. استدلال به حرمت اضرار زدن به نفس براي حرمت عقيم‌سازي 152

حكم تزاحم دو ضرر 155

بررسي ديدگاه دوم: جواز في حدنفسه 155

بررسي ديدگاه سوم: جواز عقيم‌سازي با رضايت شوهر 156

نتيجه‌گيري 159

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع عظام تقليد 161

حضرت امام خميني(قده) 161

حکم جلوگيري از حاملگي 161

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(قده) 162

حكم عقيم شدن دائمي 162

استفتائات از آيت‌الله العظمي لنكراني(قده) 163

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي تبريزي(قده) 165

نظرات آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني دربارة عقيم‌سازي 166

ديدگاه‌هاي آيت‌الله بهجت(قده) 167

عقيم كردن زن بدون رضايت وي و شوهرش 167

بستن لوله براي جلوگيري از خطر جاني 168

ديدگاه‌هاي آيت‌الله مكارم 168

سؤالات مشترك از مراجع تقليد 168

عقيم‌سازي 168

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 169

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره) 169

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 169

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 170

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 170

پاسخ مقام معظم رهبري 170

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 170

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 170

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 170

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 171

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 171

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 171

پاسخ مقام معظم رهبري 171

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 171

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 171

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 172

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 172

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 172

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 172

عيوب موجب فسخ نكاح 173

تبيين موضوع 173

تعيين اصل اولي در نكاح 174

مفهوم اصل در لغت و اصطلاح 174

مفهوم لزوم 175

تبيين اصل لزوم در نكاح 177

شرطيت عدم عيب در ضمن عقد 178

ديدگاه‌هاي فقيهان 179

بررسي ادله عيوب موجب فسخ نكاح 182

الف) عيوب مشترك زوجين 182

استدلال به صحیحة حلبي 183

بررسي سندي 184

بررسي دلالت حديث 184

سه اشكال صاحب مدارك به اين حديث 184

نقد و بررسي اشكالات مذکور 185

ب) عيوب مختص زنان 186

روايات شمارش‌گر عيوب زنان 186

صحيحة عبدالرحمن بن ابي عبدالله 186

معتبرة محمد بن مسلم 187

معتبرة ابي الصباح كناني 187

روايت حسن بن صالح 188

روايات بيان‌گرفسخ نكاح به سبب زمانه و بيماري طولاني 188

معتبرة ابي عبيده از امام باقر(عليه السلام) 191

معتبرة داود بن سرحان 192

ج) عيوب مختص مردان 192

1. روايات بيان‌گر عدم توانايي جنسي مرد 192

معتبرة ابن‌مسكان 193

2. روايات بيان‌گر فسخ به دليلِ خصي بودن مرد 198

موثقة سماعه 198

3. فسخ به دليل جب مرد (نداشتن با بريده بودن آلت مردانگي) 202

4. فسخ نكاح به دليل جنون مرد 203

1. روايت علي بن ابي حمزه 203

2. روايت شيخ صدوق 203

3. روايت فقه الرضا(عليه السلام) 203

فسخ نكاح به سبب عيوب نوپيدا 204

بررسي ديدگاه‌ها 205

1. حصر عيوب در عيوب مورد نص 205

الف) نصوص و اخبار 205

ب) اجماع 206

ج) اصل لزوم 206

نقد و ارزيابي ادله حصر عيوب 206

2. تمثيلي بودن عيوب منصوصه 207

الف) استناد به تدليس براي اثبات حق فسخ نكاح در عيوب جديد 207

ب) قاعده (لاضرر) 210

ج) قاعدة نفی حرج و آيه امساك به معروف 211

شرايط و قيود فسخ نكاح به سبب عيوب موجب فسخ 212

فوري بودن خيار در عيوب نكاح 212

اختصاص خيار در عيوب نکاح به عدم جماع 213

مسائل متفرقه فسخ نكاح به سبب عيوب موجب فسخ 217

تعليق عقد نكاح 217

اقسام اشتراط عدم عيب سابق بر عقد 218

عيوب قبل از عقد و بعد عقد 221

درمان يا برطرف شدن عيب و بيماري قبل از فسخ 223

لزوم مراجعه به دادگاه 226

ضميمه: فتاوي و ديدگاه‌هاي مراجع دربارة عيوب موجب فسخ نكاح 227

حضرت امام خميني(قده) 227

عدم حق فسخ زن در صورت علم به عيب مرد حين العقد 229

اثر فسخ نکاح به موجب عدم بکارت در مهر تعيين شده 229

ديدگاه‌هاي حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني(قده) دربارة عيوب موجب فسخ نكاح 230

نظرات آيت‌الله صافي گلپايگاني 233

نظرات آيت‌الله العظمي تبريزي 237

سؤال دربارة حق فسخ به دليل بيماري صرع 238

ديدگاه‌هاي آيت‌الله صافي گلپايگاني 238

نظرات آيت‌الله بهجت 241

عيوب زن و مرد و حكم قضايي براي جدايي 241

شوهري كه بچّه‌دار نمي‌شود 241

4. زمان حدوث عيوبِ موجب خيار 242

5. فوريّت خيار فسخ نكاح 242

6. طلاق نبودن فسخ 243

7. اختصاص مباشرت فسخ به صاحب خيار 243

چند پرسش از حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 243

اثر قابليت درمان در سقوط حق فسخ 245

آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(ره) 246

سئوال مشترک 246

تأثير قابليت درمان بر عيوب موجبه فسخ نکاح؛ امکان فسخ نکاح منقطع در صورت وجود عيوب منصوصه 246

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه اي 246

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 247

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره) 247

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد تقي بهجت(ره) 247

كالبدشكافي 249

تبيين موضوع 249

ديدگاه‌ها 249

دلايل حرمت كالبدشكافي 250

1. هتك حرمت ميت 250

2. تأخير در دفن 252

3. حرمت کالبدشکافی همانند مثله كردن 253

کالبدشکافي در صورت ضرورت 254

وصيت به واگذاري جسد براي کالبدشکافي 256

ديدگاه جواز 256

استمرار اختيارات انسان بعد از مرگ 256

نقد دليل مذکور 257

اطلاق ادله وصيت 258

نقد دليل مذکور 258

اطلاق برخي روايات 258

کالبدشکافي جسد ميت کافر 259

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي علماء و مراجع تقليد 260

حضرت امام خميني 260

ديدگاه‌هاي آيت العظمي فاضل لنكراني(قده) 264

تشريح و کالبدشکافی 264

ديدگاه‌هاي مقام معظم رهبري دربارة تشريح 268

تشريح ميّت 268

نظرات آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني دربارة کالبدشکافی و تشريح 271

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي بهجت(قده) 276

تشريح بدن مسلمان 276

تشريح كسي كه وصيت به تشريح نموده 276

تشريح جسد مجهول الاسلام 277

حرمت تشريح جسد مسلمان 277

تشريح جسد اعدام شدگان 277

نبش قبر براي تعيين قاتل و نجات متّهم 278

ديدگاه‌هاي حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 278

كالبدشكافي براي تعيين علّت مرگ 278

ب) کالبدشکافی براي اثبات نسب 279

ج) کالبدشکافی با عدم رضايت اولياي دم 279

د) کالبدشکافی براي تعليم دانشجويان 280

هـ) كالبدشكافي جنس مخالف 280

کالبدشکافی براي تشخيص حيات 280

سؤالات مشترك از مراجع عظام تقليد 281

پاسخ مقام معظم رهبري 281

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل 281

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 282

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي، آيت‌الله صافي، آيت‌الله بهجت 282

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم 282

جواز کالبدشکافي براي آموزش پزشکي 282

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 282

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 283

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 283

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف‌الله صافي گلپايگاني 283

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 283

قطع اعضا و جوارح بدن ميت 283

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 283

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 283

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 284

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 284

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 284

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 284

استفتاء درباره کالبدشکافي از آيت الله محمدجواد فاضل لنکراني 284

حکم کالبد شکافي 284

كاهش جنين 285

تبيين موضوع 285

تحقق سقط جنين در كاهش چند قلويي 286

حكم اولي كاهش جنين 286

ادله حرمت كاهش جنين 286

دليل اول: روايت اسحاق بن عمار 286

دليل دوم: روايت رفاعه 287

دليل سوم: مثل روايت عمار ساباطي 288

دليل چهار: روايات منع ارث زن ساقط‌كننده جنين 289

صورت‌هاي كاهش جنين 290

الف) حرج طبيعي 290

ب) خطر جاني براي مادر يا برخي از قل‌ها 290

نتيجه‌گيري 297

مرگ از روي ترحم (آتانازي) 299

تبيين موضوع 299

تعريف آتانازي 299

انواع آتانازي 300

آتانازي در اديان الهي 300

1. آتانازي در اسلام 300

2. آتانازي در مسيحيت 301

3. آتانازي در يهود 301

آتانازي در مكاتب فكري 301

1.آتانازي درآيين هندو 301

2. آتاناري در مكاتب سكولاريسم (دين‌گريزي و دنيامداري) 302

3. آتانازي در مكاتب اومانسيم (اصالت بشر) 302

4. آتانازي در مكاتب اگزيستانسياليسم(اصالت وجود) 302

قتل مرتبط با آتانازي در قوانين مجازات اسلامي 302

ديدگاه فقيهان دربارة آتانازي 303

اقسام اتانازي و احکام تکليفي و وضعي آن‌ها 305

حكم تكليفي صورت‌هاي مختلف آتانازي 305

ادله حکم تکليفي 306

صورت نخست 306

صورت دوم 307

مفهوم قيد نخست: حيات مستقر 308

مفهوم قيد دوم: فعل ايجابي (ايجادي) 309

حكم تكليف 309

حكم وضعي 310

1. سقوط حق قصاص و ديه 310

ديدگاه دوم: عدم سقوط حق قصاص و ديه 313

نتيجه‌گيري 314

صورت سوم 315

صورت چهارم 315

حکم تکليفي نجات فرد در معرض هلاک 316

ديدگاه نخست: عدم ضمان 317

صورت پنجم 319

صورت ششم 319

نتيجه‌گيري 319

ضميمه استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع تقليد 321

نظر حضرت امام خميني(قده) دربارة تسريع در مرگ بيمار 321

نظرات حضرت آيت‌الله فاضل دربارة مرگ از روي ترحم 322

ديدگاه مقام معظم رهبري دربارة قتل از روي ترحم (اتانازي) 323

قتل از روي ترحم (اتانازي) 323

قتل از روي ترحم (آتانازي) 323

حضرت آيت‌الله مكارم 324

سؤالات مشترك از مراجع عظام تقليد 324

پاسخ مقام معظم رهبري 325

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 325

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 325

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 325

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 325

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 325

مرگ مغزي 327

تبيين موضوع 327

مفهوم‌شناسي 328

اسباب مرگ از نظر شرعي و علمي 330

تعريف مرگ مغزي 331

ملاك تشخيص موضوعات 331

حکم شک در حصول مرگ (تنقيح اصل) 332

نقد تشبيه مرگ مغزي به جنين قبل از دميدن روح 333

ديدگاه‌هاي فقيهان 334

جايگاه اذن در گرفتن اعضاي ميت به مرگ مغزي 336

ديدگاه عدم سقوط حق قصاص يا ديه 339

ديدگاه برگزيده در حكم از بين بردن حيات از ميت مرگ مغزي 340

از بين بردن حيات غير مستقر 341

ديدگاه جواز 343

جايگاه اذن ميت در گرفتن اعضا از ميت مرگ مغزي 343

نقد ديدگاه مذکور 344

جايگاه اذن اولياي ميت در برداشت اعضاي ميت به مرگ مغزي 344

ديدگاه نخست: تأثير و نياز اذن اوليا 344

ديدگاه دوم: عدم ولايت اوليا در اذن برداشت عضو 345

احكام و مسائل بيمار مرگ مغزي 346

حكم تجهيز و دفن 346

محجوريت مردگان مغزي 346

حكم ارث از ميت مرگ مغزي 347

حكم زوجيت 348

بطلان انواع وكالت و نمايندگي با مرگ مغزي 349

برداشت اعضاي كافران مبتلا به مرگ مغزي 350

احكام قابل طرح در زمینة مرگ مغزي 350

نتيجه‌گيري 352

ضميمه: استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع تقليد دربارة مرگ مغزي 354

حضرت امام خميني 354

حضرت آيت‌الله العظمي فاضل لنکراني(ره) 355

چند پرسش از آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(قده) 356

حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي 358

ديدگاه‌هاي حضرت آيت‌الله العظمي سيستاني 359

حضرت آيت‌الله العظمي تبريزي (ره) 359

حضرت آيت‌الله العظمي بهجت(ره) 360

حضرت آيت‌الله العظمي مکارم شيرازي 362

حضرت آيت‌الله العظمي صافي 362

سؤال مشترك از مراجع عظام تقليد 364

پاسخ آيت‌الله فاضل لنکراني 364

پاسخ آيت الله خامنه‌اي 364

پاسخ آيت‌الله سيستاني 364

پاسخ آيت‌الله تبريزي 365

پاسخ آيت‌الله صافي گلپايگاني 365

پاسخ آيت‌الله بهجت 365

پاسخ آيت‌الله مکارم شيرازي 365

قتل از طريق قطع دستگاه‌هاي نگهدارنده حيات نباتي در مرگ مغزي 365

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 366

پاسخ آيت‌الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي 366

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 366

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 366

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 366

ملاک تحقق فوت؛ احکام حقوقي و کيفري مرتبط با مرگ مغزي 366

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 367

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 367

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 367

برداشتن اعضاي شخص مبتلا به مرگ مغزي جهت پيوند 368

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 369

پاسخ آيت‌الله العظمي ميرزا جواد تبريزي(ره) 369

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 369

استفاده از اعضاي بيماران دچار مرگ مغزي درصورت عدم رضايت اولياي دم 370

پاسخ آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني 370

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 370

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 371

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 371

پيوند اعضاي افراد دچار مرگ مغزي به افراد نيازمند 371

پاسخ آيت‌الله العظمي محمد فاضل لنكراني(ره) 371

پاسخ آيت‌الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني 371

پاسخ آيت‌الله العظمي محمدتقي بهجت(ره) 371

پاسخ آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي 372

معاينة پزشک از جنس مخالف 373

تبيين موضوع 373

1. نگاه کردن پزشک مرد به بدن زن نامحرم 373

2. نگاه کردن مرد به صورت و دست زن نامحرم و بالعکس 376

ديدگاه فقيهان دربارة اين نوع نگاه 376

ادله جواز نظر مطلقاً (بدون فرق بين نگاه اول و نگاههاي بعدي) 377

دلايل قرآني 377

1. آیة شریفه (وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها) 377

اشكال به دلالت آيه بر جواز نظر 379

ادله روايي جواز نظر 380

ادله حرمت نگاه به صورت مطلق 387

دلايل قرآني 387

1. آية شريفه (قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ) 387

غض در لغت 388

نتيجه‌گيري از معاني لغوي 388

بيان احتمالات در معناي غض بصر 389

نقد احتمالات و تبيين معناي صحيح 389

وجه استدلال به آيه 390

تحقيق 391

2. (وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ...) 392

ادله روايي 392

وجه استدلال به اين دسته از روايات. 394

وجه استدلال 395

جواب 396

وجه استدلال 397

جواب 397

سيره مسلمانان 398

ادله ديدگاه تفصيل 400

دلايل قرآني 400

آية شريفه: (قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ) 400

ادله روايي 401

وجه استدلال 402

فقه روايات تفصيل 403

جواب از روايت 406

نتيجه 406

نتيجه‌گيري كلي و ديدگاه برگزيده 407

حل مشکل 409

پاسخ 410

ب) راه کارهاي شرع مقدس براي مراعات بهتر و صحيح‌تر احکام نگاه 410

3. نگاه به عورت زن و مرد 412

4. لمس بدن زن نامحرم به وسيلة پزشک مرد و بالعکس 413

نتيجه‌گيري 413

5. نگاه و لمس بدن ميت توسط جنس مخالف 414

صورت اضطرار و ضرورت 414

تبيين ضرورت و اضطرار 416

ضميمه: ديدگاه‌هاي مراجع تقليد دربارة معاينه توسط جنس مخالف 419

ديدگاه حضرت امام خميني(قده) دربارة مراجعه زن به پزشك مرد 419

جواز پرستاري زنان براي بيماران مرد 421

جواز معاينه توسط پزشک نامحرم (نگاه و لمس حرام) 422

استفتائات ويژه از آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني درباه مراجعه به پزشك نامحرم 422

استفتائات ويژه از مقام معظم رهبري 429

وظيفه پزشك مرد در مقابل بيماران زن 429

نگاه يا لمس بدن غير همجنس توسط پزشك زن 430

محرميّت پزشك غيرمماثل براي درمان نازائي 431

مراجعه روستائيان به پزشك نامحرم 431

نگاه كردن به داخل شكم بيمار نامحرم 431

ضرورت در لمس و نظر حرام 432

مراجعه مردان به پزشک زن از نظر شرعي 432

مراجعه به دندانپزشك غيرمسلمان 432

تماس بدني وسيع براي نجات شخص سرمازده 432

تنفس دهان به دهان مصدوم نامَحرم 433

جواز يا عدم جواز مراجعه بيمار زن به پزشک مرد 433

نظر آيت‌الله العظمي سيستاني 434

نگاه به آلت تناسلي بيمار 434

نظرات آيت‌الله العظمي شبيري زنجاني 434

استفتائات از آيت‌الله العظمي تبريزي(قده) 434

ديدگاه‌هاي آيت‌الله العظمي صافي دربارة مراجعه به پزشك نامحرم 435

نظرات آيت‌الله بهجت(قده) دربارة معاينه توسط پزشك نامحرم 440

مراجعه زن به پزشك مرد و وظيفة پزشك 440

معاينة بيمار خانمي كه جانش در خطر است 441

مراجعه زن به پزشك مرد 442

مراجعة زن به پزشك مرد با فقدان زن حاذق 442

آمپول زدن توسط نامحرم 442

سؤالات مشترك از مراجع عظام تقليد 442

پاسخ حضرت الله فاضل لنكراني 442

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 443

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 443

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي 443

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 443

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 443

مراجعه مردان به پزشك زن 443

پاسخ مقام معظم رهبري 443

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 444

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 444

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 444

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 444

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 444

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 444

رعايت موازين شرعي در آموزش پزشكي 444

پاسخ حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني 445

پاسخ مقام معظم رهبري 445

پاسخ حضرت آيت‌الله سيستاني 445

پاسخ حضرت آيت‌الله تبريزي 445

پاسخ حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني 445

پاسخ حضرت آيت‌الله بهجت 445

پاسخ حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي 446

مراجعه بانوان به دندان پزشک مرد 446

پاسخ آيت‌الله فاضل لنکراني 446

پاسخ آيت‌الله سيستاني 446

پاسخ آيت‌الله تبريزي 446

پاسخ آيت‌الله صافي گلپايگاني 446

پاسخ آيت‌الله بهجت 447

حکم مراجعة مرد به پزشک زن 447

پاسخ آيت‌الله بهجت 447

پاسخ آيت‌الله فاضل لنکراني 447

پاسخ آيت‌الله خامنه اي 447

پاسخ آيت‌الله سيستاني 447

پاسخ آيت‌الله تبريزي 448

پاسخ آيت‌الله صافي گلپايگاني 448

يائسگي 449

تبيين موضوع 449

تعريف واژگان 449

سن يائسگي (بررسي ديدگاه‌ها) 450

ديدگاه نخست: نظريه پنجاه سال 451

ديدگاه دوم: نظريه شصت سالگي 451

ديدگاه سوم: تفصيل ميان زنان قرشي و غير قرشي 452

ديدگاه چهارم: نظريه احتياط بين 50 تا 60 سالگي 452

ادله ديدگاه اول 453

صحیحة عبدالرحمن 453

روايت سهل بن زياد 453

ادله نظريه دوم: شصت سال 455

دليل نخست: ادله روايي 455

موثقة عبد الرحمن بن حجاج 455

بررسي و تحقيق 456

دليل دوم: قاعده امكان 458

دليل سوم: اطلاق روايات بيان‌گر صفات خون حيض 459

دليل چهارم: نظريات پزشكي 459

ادله ديدگاه سوم: تفصيل بين زنان قريشي و غير قريشي 460

مرسلة ابن ‌ابي عمير 460

مبناي جبران ضعف سند با شهرت عملي 461

جمع بين روايات بر اساس حجيت آن‌ها 462

ادله ديدگاه چهارم: احتياط زنان قريشي در سن بين 50 تا 60 سالگي 463

نتيجه و نظر برگزيده 464

ضميمه استفتائات و ديدگاه‌هاي مراجع تقليد دربارة يائسگي 465

حضرت امام خميني(قده) 465

نظرات حضرت آيت‌الله العظمي فاضل لنكراني(قده) 466

ديدگاه حضرت آيت‌الله سيستاني دربارة سن يائسگي 466

نظر حضرت آيت‌الله تبريزي 467

نظر حضرت آيت‌الله وحيد خراساني 467

نظرات حضرت آيت‌الله بهجت 468

يائسگي در سيده و غير سيده 468

تطبيق 50 و 60 سال شمسي با قمري 468

عدول به مراجع ديگر در مسأله يائسگي 468

خون ديدن بعد از پنجاه سال قمري 468

نظرات حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي دربارة يائسگي 469

فهرست منابع 471

فهرست آیات 505

فهرست روایات 507